Disable right click

Thursday, 12 June 2014

पंचवीस नंबरची सिंफनी


मोझार्टच्या पंचवीस नंबरच्या सिंफनीला प्रत्येकाचंच काही ना काही देणं लागत असावं. त्यातल्या अवघ्या पाच सात सेकंदाच्या तुकड्याशी माझ्यासारख्या कित्येकांच्या नुकत्या कळू लागलेल्या वयाच्या आठवणी अजूनही इमान राखून असतील. पंचवीस नंबरची सिंफनी तिला मी आता म्हणायला लागलो. याआधी इतकी वर्ष निव्वळ टायटनची ट्यून म्हणूनच ती ठाऊक होती. आजही त्यातला तो पाच सात सेकंदाचा तुकडा वाजला की सोनेरी रंगाचं घड्याळंच आधी डोळ्यासमोर येतं आणि तिला टाळून तिथून निघणं दोन हजार टक्के अशक्य होऊन बसतं.

इकडे बऱ्याचश्या वर्गात कुणाला वाटलं तर वाजवावं म्हणून, पियानो वगरे असेच ठेवलेले आहेत. बरेचदा असं होतं की माझं अर्धं जर्मन लेक्चर झालेलं असतं आणि पलीकडच्या वर्गातून कुणीतरी पियानो वाजवायला लागतं. त्यानंतर कुणाचं वर्गात काय लक्ष लागणार? आजही ते ऐकत ऐकतच वर्गातून बाहेर आलो तेंव्हा वाजवणाऱ्याने पंचवीस नंबरची सिंफनी सुरू केली होती. मी तिथेच त्याच्या वर्गाबाहेर खोळंबलो; आणि जवळपास पुढचा तासभर तो वाजवत राहिला. अख्ख्या मजल्यावर त्याला आत आणि मला बाहेर सतवायला कुणी नव्हतं. दार उघडून त्याची तंद्री मधेच तोडायची अमानुष इच्छा काही मला झाली नाही. त्याचा चेहरा न पाहताच निघायचा तेंव्हा मी निघालो. आयतं मिळालं तरी ते पूर्ण घेववंत नाही, त्याचाही संकोच होतो शेवटी. ते तितकं कृतज्ञ वाटत असणं संपायच्या आत तिथून निघणं कधीही चांगलं. वाजवणारा 'तो' असावा की 'ती', याच्याही कल्पना मी रंगवलेल्या, आज मधेच खोकून त्याने त्याचंही उत्तर देऊन टाकलं.

एकदा अशीच माझी जर्मनची लहानशी परीक्षा सुरू होती. मला जर्मन शिकवणारी मुलगी खूप सुंदर आहे. युक्रेनियन आहे ती. अस्सल निळ्या डोळ्यांची आणि खूप शांत शांत. त्या दिवशी ती विलक्षण गोड दिसंत होती आणि बाहेर सगळं, भर उन्हाळ्यात ओतप्रोत भरून आलं होतं. मी अगदी खिडकीपाशी बसलो होतो. मी म्हणतच होतो की, हे सगळं कायच्या काय छान वाटायला लावणारं आहे आणि तितक्यात त्याने ते सगळं, जसंच्या तसं पियानोच्या आवाजाने झणझणून टाकलं.  काही जागच्या जागी पूर्ण भारून टाकणारे क्षण असतात. ते संपूच नयेत असं आपल्याला वाटायच्या आत ते संपलेलेही असतात.



: १३-०६-२०१४.

Monday, 2 June 2014

कॉलेजला जायच्या रस्त्याला लिश्तेनाऊ सोडलं की डावीकडे डोरेन्हेगन नावाचं गाव लागतं. रस्त्याला लागून दोन पिटुकल्या टेकडयांच्या उतारावर दूरवर पिवळी फुलं पसरलेली आणि मधल्या हिरवळीला ओलांडून त्याच्याही पलीकडे दिसणारं डोरेन्हेगन मधलं टुमदार चर्च आणि त्याच्या सभोवती बुटकी कौलारू घरं असलं विलक्षण काहीतरी मी रोज पहायचो. बहुदा सकाळी सगळं भरुन आलेलं असायचं आणि काळ्याभोर आकाशाच्या अखंड बॅकग्राउंडला हे सगळं- नाहीतर संध्याकाळच्या कोमट पिवळ्या कललेल्या उन्हात अजूनच चमकुन उठलेली ती पिवळीजर्द फुलं- असलं प्रचंड मोहमयी काहीतरी रोज येता जाता मनात रुतून बसायचं. मनातल्या मनात त्या एकाच विशिष्ट जागेवरून मी या दृष्याचे हजारो फोटो काढले. सायकल आली की कॅमेरा घेऊन एखाद्या शनिवारी ही सगळी हौस पूर्ण करायची असं जवळपास रोज स्वतः ला बजावत राहिलो. मग एक दिवस अचानक ती सगळी पिवळी फुलं रातोरात गायब झाली. ज्याचं शेत होतं त्याने त्याच्या व्यवहाराप्रमाणे कापायच्या दिवशी ती कापली. मग अलीकडे आणि पलीकडे एकच एक सबंध हिरवा रंग आणि त्यापलीकडे डोरेन्हेगन इतकंच शिल्लक राहिलं. उन्हाळ्याची सुरुवात ही अशी झाली आणि मी मग येताजाता जवळपास खिडकीच्या बाहेर बघणं सोडूनच दिलं.


: ०२-०६-२०१४.
ग्रेसच्या ’चर्चबेल’ ची मी आताशा बरेचदा पारायणं करत असतो. बस किंवा ट्रेन मधून येता जाताना बयाचदा ते पुस्तक माझ्या हातात जवळपास असतंच. याआधी कधी नव्हे इतकं ते पुस्तक मला आताशा बांधून ठेवतं. त्यातल्या बयाचशा प्रतिमा इथे आल्यापासून मला जास्त ओळखीच्या वाटतात.

एकदा राहण्यासाठी एक घर पहायला गेलो होतो. त्या घराला मला प्रचंड आवडतात तशा सुंदर रंगीत खिडक्या होत्या आणि त्याच्या आवारातच चर्च होतं. ते चर्च पाह्ताना, ग्रेस तिथेच कुठेतरी असत असल्याचा शंभर टक्के अगदी जिवंत भास मला झाला. मी तिथे रहायला गेलो नाही. घर लांब होतं. आपण आपली छोटी छोटी दुःख जपून ठेवत असतो. किंवा जपून ठेवण्यासाठी आपल्या पिंडधर्माला साजेशी दुःख आपण स्वतःहून वरचेवर भोगायला तयार असतो. या असल्या छोट्या मोठ्या दुःखांचा आक्रोश ग्रेसने आमच्या आयुष्यात आताशा अमाप पेरून ठेवलाय.


: २५-०४-२०१४.
’सुरमयी शाम’ ऐकताना आज अचानक गेले बरेच दिवस सतत सोबत असणाया घाणेरड्या दमट करड्या रंगाची जबरदस्त जाणीव झाली. शांततेची किळस यावी असली काहीतरी परिस्थिती झालेली. भर उन्हाळ्यात दिवस-दिवस सूर्य दिसू नये? खाली सगळीकडे टवटवीत सुंदर हिरवा-पिवळा रंग पसरलेला असताना, सबंध आकाशाला करड्या रंगाचा फ़िल्टर लावल्यासारखा तोचतोचपणा सतत साचून राहिलेला. त्यात अवेळी गारा आणि पाऊस. (आपल्याला पाऊस जाम आवडतो तरी, मातीचा वासच पहिल्या फटक्यात येणार नसेल तर काय फायदा?)

इथे झालेली ही पहिली काही ठळक जाणीव. आपण भर रंगांतून, भर गोंगाटातून उठून आलेले. हजार तऱ्हेचे वास सतत घेत, हजार चवींची सवय असणारे, गर्दी वगरे आवडणारे. वाकडे तिकडे चालणारे. कुणाच्याही बापाला न भिणारे. त्यामुळे रोज नेमक्या त्याच वेळी त्याच बसला नेमका त्याच ठिकाणी सिग्नल लागायला लागल्याचा कंटाळा येण्याला काही पर्याय नाही. त्याचं कौतुक वाटायचे दिवस त्यामानाने बरेच लवकर सरले. एका रेषेत चालणाऱ्या गाड्या, जागच्या जागी रस्ता ओलांडणारी माणसं, एक मोट्ठं मशीनच असल्यासारखं सबंध शहर. त्यात डे-लाईट सेविंगचा राक्षस. पार आठ वाजेपर्यंत उजेड.

एखादी गोष्ट खरंतर स्वतंत्रपणे आवडायला हवी. तिथे तुलनेचा प्रश्न येऊच नये. पण हा भाग नुसता आवडण्याचा नसून, एखादी गोष्ट आवडण्यामागच्या प्रेरणेचा आहे. त्यामुळे संध्याकाळी मॉडेल कॉलनीकडे जाताना ब्रेमेन चौकात पावसाने आपल्याला बाईकवर अवेळी गाठल्यावरही होणारा तुफान आनंद आता कुठच्याकुठे राहिल्याचं दुःख, आत थोडंथोडं चुकचुकतं. पुण्यातल्या शक्य तितक्या टेकड्या चढून निवांत सुर्यास्त पाहण्याचे दिवस संपल्याची समज आता स्वतःला द्यावी लागते.

भरीस भर, करड्यावर थोडी काळ्याची दाट झाक चढली की मैसूरचीही जाम आठवण यायला लागते. ’टुंग टुंग दा सौंड’ कानभर वाजायला लागतो. रात्री अर्धवट झोपेत बॅंगलोरच्या घराची स्वप्नं पडतात. शेवटल्या काही दिवसांतला खुळचटपणा आठवतो. हे सगळं केलंच नसतं, तर आता या इथे आठवायला आणि बरं वाटून घ्यायला काही शिल्लकच राहिलं नसतं.

वाट्टेल ती येडझवेगिरी करायला नाही म्हटलं तरी इथे अजून तरी फाटतेच.

: ११-०४-२०१४.
पण बदलांना इम्युन होत चाललोय, याची मलाच पुन्हा तिखट जाणीव वगरे होते. तिचं वाईटही वाटतं. नवीन घर शोधणं, ते लावणं, त्याचं रुटीन सुरु करणं वगरे या गोष्टी आता अजिबात एक्सायटिंग राहिलेल्या नाहीत. गेल्या दोन वर्षातलं हे चौथं घर. 

काही दिवसांच्या आठवणी यायला बराच काळ जावा लागतो, आणि तोवर तुम्ही येड्यासारखे बयाच गोष्टींवर अधाशासारखं प्रेम करत बसता.

: ०९-०४-२०१४.